Częste i utrudnione oddawanie moczu, szczególnie w nocy, ból i gwałtowne parcie, a także zaburzenie sprawności seksualnej to objawy, które mogą sugerować chorobę prostaty, inaczej gruczołu krokowego (stercza). Tym schorzeniem jest łagodny przerost stercza, choć prawidłową medyczną nomenklaturą jest „łagodny rozrost stercza” (benign prostatic hyperplasia – BPH) , co oznacza, że dochodzi do zwiększenia ilości komórek gruczołu.

Problem dotyczy dojrzałych mężczyzn, już po 40 roku życia. Częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem, o czym świadczą statystyki i dane dostępne w amerykańskiej specjalistycznej literaturze – na przerost prostaty choruje 50-60% mężczyzn w wieku 60 lat, natomiast po 70 roku życia – aż 80%.

Przyczyny łagodnego rozrostu prostaty

Rozrost prostaty uzależniony jest od wielu czynników. Niektóre z nich są modyfikowalne, jak dieta, zaś inne nie podlegają żadnej modyfikacji, chodzi tu o wiek, rasę czy uwarunkowania genetyczne. Choć etiologia łagodnego rozrostu gruczołu krokowego nie jest szczegółowo i do końca poznana, to wiadomo, że głównymi czynnikami ryzyka są wiek oraz aktywność hormonów androgennych, szczególnie testosteronu.

W procesie starzenia dochodzi do zmian w gospodarce hormonalnej, co szczególnie ma związek z testosteronem i estrogenami, których stężenie wzrasta w stosunku do testosteronu wraz z wiekiem. Zachwianie stosunku stężeń obu hormonów w następstwie powoduje narastanie komórek gruczołu oraz wzrost produkcji czynników wzrostowych (głównie FGF-2). Ponadto dodatkowo w czasie starzenia się organizmu dochodzi do wzrostu stężenia dihydrotestosteronu, hormonu występującego u mężczyzn w każdym wieku, jednak w okresie starczym jest on kumulowany w dużej ilości. Efektem jest powiększenie objętości prostaty. Należy podkreślić, iż jest to łagodny rozrost, co oznacza, że nowe komórki powstające w wyniku pobudzenia hormonalnego, nie mają charakteru złośliwych komórek nowotworowych.

Okazuje się także, że mężczyźni rasy czarnej chorują częściej na łagodny przerost stercza. Również rasa żółta jest czynnikiem ryzyka. Nie są znane szczegółowe dowody wyjaśniające zależność rozwoju rozrostu prostaty od rasy. Jednak w czasie diagnostyki objawów dyzurycznych u osób czarnoskórych trzeba brać pod uwagę schorzenia gruczołu krokowego, w tym właśnie rozrost gruczołu krokowego.

W etiologii powstania opisywanego schorzenia brana jest również pod uwagę dieta stosowana przez pacjenta. Częściej stwierdza się rozrost prostaty u mężczyzn, którzy spożywają małe ilości warzyw, a więcej mięsa i dużą ilość tłuszczów. Jest to związane między innymi z faktem występowania w warzywach fitoestrogenów, które posiadają działanie antyandrogenowe, a więc pacjenci, których dieta jest bogata w warzywa, mają mniejsze ryzyko zachorowania na łagodny rozrost stercza.

Jeśli chodzi o czynniki genetyczne łagodnego rozrostu prostaty, które miałyby predysponować do łagodnego rozrostu prostaty, to nie ma konkretnie wyróżnionego genu i mutacji. Jednak w przypadkach, gdy w rodzinie choć jeden z bliskich krewnych chorował na omawianą jednostkę chorobową, wówczas taki pacjent ma większe ryzyko zachorowania. Nie bez znaczenia są również stosowane leki. Pacjenci stosujący statyny, czyli leki obniżające poziom cholesterolu, chorują rzadziej niż osoby zdrowe. Cholesterol jest substratem do produkcji testosteronu i innych hormonów, tak więc mniejszy poziom tych hormonów chroni przed pobudzeniem do rozrostu komórek gruczołowych stercza.

Oprócz tego zanieczyszczenie środowiska częściowo ma wpływ na powstanie rozrostu stercza. Podobnie jak aktywność fizyczna.

Choć łagodny rozrost gruczołu krokowego nie jest chorobą bezpośrednio zagrażającą życiu, to objawy jakie towarzyszą temu schorzeniu stwarzają duży dyskomfort dla pacjenta. Dotyczy on zarówno sytuacji, gdy mężczyzna odczuwa silne parcie na mocz, częste i bolesne, jak również przekłada się to na życie intymne, seksualne. Stąd ważne jest zgłaszanie się do lekarza, już po 40 roku życia, celem profilaktycznych badań. Wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie oraz zmiany w stylu życia mogą skutecznie zahamować rozwój choroby.

Źródła: ncbi.nlm.nih.gov; J. Szmidt, J. Kużdżał: „Podstawy chirurgii” T II., 2010; przeglad-urologiczny.pl;