Co 12 – ty ojciec wychowuje nie swoje dziecko. Tak wynika z danych, które zebrali lekarze Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Warszawie. O tym, że nie jest biologicznym ojcem swojego dziecka, mężczyzna zazwyczaj dowiaduje się przez przypadek – w sytuacji, gdy potrzebna jest transfuzja, bądź przeszczep. Najlepszym sposobem na pozbycie się wątpliwości danego taty czy jest, czy też nie jest tatą swojej latorośli, jest wykonanie testów na ojcostwo – badanie DNA potwierdzające ojcostwo.

Test DNA to powszechna nazwa analizy materiału genetycznego dwóch osób (w tym przypadku dziecka oraz jego domniemanego ojca) pod kątem cech wspólnych. Badanie pozwala na potwierdzenie, bądź też wykluczenie z danym prawdopodobieństwem ich pokrewieństwa w określonym stopniu. Mówiąc najprościej, dzięki takiemu testowi możliwe jest ustalenie czy dany mężczyzna jest, czy też nie jest ojcem biologicznym dziecka.

Badanie DNA należy do najbardziej wiarygodnych badań, pozwalających w ciągu maksymalnie 10 dni potwierdzić (na 99,99%, co w statystyce genetyki populacyjnej nazywane jest jako „praktycznie dowiedzione”) lub wykluczyć (na 100%) ojcostwo. Skąd tak wysokie prawdopodobieństwo wyników? W trakcie wykonywania owego testu wykorzystywane są dwie najistotniejsze cechy cząsteczki DNA (dziedziczenie DNA i poliformizm DNA).

Jak przebiega test DNA na ojcostwo?

Podczas robienia testu DNA dochodzi do porównania materiału genetycznego dziecka, matki i ojca (domniemanego). Mężczyzna tylko wtedy jest biologicznym ojcem dziecka, gdy połowa jego kodu genetycznego zgodna jest z odpowiednią połową kodu dziecka. Mimo tego, że część materiału genetycznego jest u całej populacji taka sama (wynika to z tego, że należymy do tego samego gatunku), to jednak znajdują się fragmenty DNA, które są unikalne oraz charakterystyczne dla danej osoby. Ważne! Podczas testu analizuje się owe „charakterystyczne” dla danej osoby miejsca, które zwane są markerami (układami niekodującymi).

Kolejnym etapem w teście, jest analiza statystyczna badająca czy cechy tych unikalnych miejsc harmonizują z ich odpowiednikami u ojca. Do wykonania testu DNA w kierunku ustalającym ojcostwo, niezbędne jest pobranie materiału genetycznego od domniemanego ojca oraz dziecka. W przypadku testów prywatnych, analizie poddaje się tylko cechy dziedziczone po ojcu, stąd materiał genetyczny matki, jest wymagany tylko w określonych sytuacjach (wystąpienie mutacji u ojca, bądź dziecka. Badanie dwóch domniemanych ojców blisko ze sobą spokrewnionych).

Procedura badania wygląda następująco: materiał genetyczny za pomocą wymazu, zostaje pobrany specjalną pałeczką z wewnętrznej części policzka. Tak pobrane komórki naskórka, pomimo że niewidoczne gołym okiem mają w sobie duże ilości DNA (1000 – krotnie więcej, aniżeli wymagana ilość do przeprowadzenia badania). Ważne! Zdarzają się jednak sytuacje, gdy do pobrania materiału dochodzi w niestandardowy sposób (bada się szczoteczkę do zębów, bądź wyrwany włos wraz z cebulką).

Pałeczka z wymazem (próbka z materiałem genetycznym) w sterylnych warunkach oraz z zachowaniem szczególnej ostrożności, zanurzana jest następnie  w roztworze środka, który rozpuszcza tłuszcze oraz enzymu rozpuszczającego białka. Odbywa się to w specjalnym urządzeniu podgrzewającym (termobloku), na skutek tego działania dochodzi do całkowitego zniszczenia komórek – pozostaje tylko czyste DNA pływające w powstałym roztworze. Roztwór z DNA umieszczany jest w wirówce laboratoryjnej. Jej zadaniem jest oddzielenie pozostałości komórek od DNA, które osiada na specjalnym sitku i wymywane jest z niego za pomocą innego roztworu.

Czyste DNA oddawane jest do „właściwej” analizy. Efektem kolejnych procedur laboratoryjnych jest otrzymanie zestawu kilkudziesięciu fragmentów DNA, których kombinacja jest różna dla całej populacji. Otrzymany materiał umieszcza się w szklanej kapilarze (rurka o średnicy 50 mikrometrów), wypełnionej specjalnym żelem. Do obu końców kapilary podłącza się prąd, który powoduje przemieszczenie się DNA z jednego końca na drugi. Umieszczony przy nim laser oraz detektor połączone z komputerem wyposażonym w odpowiednie oprogramowanie, wykrywają przesuwające się DNA. Czas przejścia danego markera DNA przez rurkę, pozwala na dokładne określenie jego unikalnej długości, która następnie porównywana jest u badanych osób.

Markery DNA u każdej osoby występują w dwóch wariantach – dziecko zaś dziedziczy od każdego rodzica po jednym z nich. W przypadku występowania jednego u matki, drugi musi występować u ojca. W sytuacji, gdy wszystkie badane fragmenty pasują do DNA matki oraz badanego mężczyzny, wtedy obliczane jest prawdopodobieństwo ojcostwa (aby było uznane za wiarygodne musi wynosić 99,99%). W przypadku, gdy dziecko posiada markery DNA niewystępujące u matki i domniemanego ojca, to wówczas wykluczone jest jego ojcostwo.

Dla sądu w sprawach o ojcostwo wiarygodne są z placówki, które mają atest Komisji Hemogenetyki Sądowej Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii. Pobranie materiału genetycznego odbywa się przez osobę uprawnioną w obecności rodziców (musi zostać sporządzony protokół). W sprawach sądowych o alimenty badania często wykonuje się bez udziału matki.

Badanie DNA na ojcostwo nie jest refundowane przez NFZ. Koszt badania to 500 zł wzwyż. Są jednak sytuacje, w których osoba domagająca się wykonania badania DNA na ojcostwo, może zostać zwolniona z obowiązku opłaty:

• gdy dziecko, którego sprawa dotyczy, znajduje się w ośrodku wychowawczym
• gdy trudna sytuacja materialna uniemożliwia opłacenie badania ojcostwa zarówno jednej, jak i drugiej stronie

W takich przypadkach koszty za przeprowadzone badanie genetyczne w całości pokrywa Skarb Państwa.
Źródła: infor.pl testynaojcostwo.pl