Komórki macierzyste są przedmiotem intensywnych badań naukowców ze względu na zdolności do namnażania się i przekształcania w komórki uszkodzonych tkanek. Daje to nadzieję nie tylko na wykorzystanie ich w opracowywaniu modeli chorób i procesie  leczenia czy przygotowywaniu nowych farmaceutyków, ale także na zrozumienie funkcjonowania genów i wyjaśnienia przyczyn powstawania wielu chorób.

Potencjał komórek macierzystych pozwala na wykorzystywanie ich w leczeniu ok. 70 chorób. Proces różnicowania komórek macierzystych odbywa się przez całe życie człowieka, a najbardziej intensywny jest w trakcie życia płodowego – stąd rosnące zainteresowanie i badania nad wykorzystaniem krwi pępowinowej. Komórki macierzyste są obecne także w wątrobie, tkance tłuszczowej, krwi obwodowej i pępowinowej oraz szpiku kostnym, skąd pobiera się je do transplantacji szpiku w przypadku leczenia chorób układu krwiotwórczego.

Nadzieja w leczeniu wielu chorób – komórki macierzyste

Komórki macierzyste są najbardziej podstawowymi (pierwotnymi) komórkami organizmu biorącymi udział w tworzeniu tkanek. Charakteryzuje je umiejętność do nieskończonego podziału oraz zdolność do przekształcania się w komórki innego rodzaju (skóry, wątroby czy mózgu).  Ze względu na pochodzenie dzieli się je na zarodkowe komórki macierzyste (ESC) oraz dorosłe (somatyczne) komórki macierzyste. Badania nad zarodkowymi komórkami macierzystymi niosą nadzieje na możliwość ich wykorzystania w medycynie regeneracyjnej i leczeniu wielu chorób, ale także nieustające spory etyczne dotyczące dopuszczalności badań nad  zarodkami ludzkimi.

Komórki macierzyste można pozyskiwać z krwi pępowinowej, obwodowej, szpiku kostnego oraz mięśni i tkanki tłuszczowej. Somatyczne komórki macierzyste mają bardziej ograniczoną możliwość przekształcania się w inne rodzaje komórek, ale ich pozyskiwanie budzi mniej kontrowersji i dylematów etycznych. Przeszczepów komórek macierzystych dokonuje się w obrębie jednego pacjenta (przeszczepy autologiczne, ryzyko odrzucenia przeszczepu jest minimalne) bądź w obrębie dwóch organizmów, gdy dawca i biorca to dwie różne osoby (przeszczepy allogeniczne).

Najdokładniej zbadano i opisano komórki macierzyste ze szpiku kostnego. Potrafią migrować wraz z krwią obwodową na duże odległości, dzięki czemu mogą docierać do uszkodzonych tkanek czy organów. Stosuje się je w leczeniu schorzeń związanych z zaburzeniami układu krwiotwórczego (białaczka, szpiczak) i odpornościowego, chorobami autoimmunologicznymi czy w terapii leczenia nowotworów (raka siatkówki, nerek, płuc etc.).

Pozyskiwane z krwi pępowinowej komórki macierzyste stanowią przedmiot badań i nadzieję dla medycyny regeneracyjnej i inżynierii tkankowej. Małoinwazyjne metody ich pozyskiwania (w trakcie badań prenatalnych) oraz możliwość przechowywania w bankach komórek macierzystych pozwalają na wykorzystanie komórek z krwi pępowinowej w autologicznych przeszczepach w przypadku późniejszej choroby. Tego typu komórki macierzyste dają nadzieje chorym z udarami mózgu i po zawałach mięśnia sercowego, dystrofiach mięśniowych, a także w przypadku choroby Parkinsona, cukrzycy typu I oraz toksycznym uszkodzeniu wątroby i nerek.

Jak podaje portal naukawpolsce.pap.pl, w Zakładzie Cytologii Wydziału Biologii na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem dr Edyty Brzóski-Wójtowicz są prowadzone badania w kierunku wykorzystania niemięśniowych komórek macierzystych do regeneracji mięśni szkieletowych. Prowadząca badania doktor Wójtowicz wyjaśnia: „Próbujemy skłonić własne komórki macierzyste pacjenta, który ma uszkodzone mięśnie szkieletowe, do udziału w regeneracji jego włókien mięśniowych”. Badania i ich rezultaty są nadzieją m.in. dla ofiar wypadków, u których doszło do uszkodzenia mięśni. Zespół badaczy próbuje do regeneracji mięśni szkieletowych znajdujących się w kończynach dolnych pacjentów zastosować komórki macierzyste ze szpiku kostnego lub tkanki tłuszczowej.

Badania nad komórkami macierzystymi różnego typu są szansą dla wielu chorych na powrót do zdrowia i otwierają przed medycyną nowe możliwości terapeutyczne.