Wykorzystanie komórek macierzystych w medycynie zatacza coraz szersze kręgi. Prowadzone są badania, które umożliwią leczenie za ich pomocą chorób dotychczas nieuleczalnych lub trudno leczących się, do których zalicza się m.in. nowotwory, cukrzycę czy schorzenia układu nerwowego, np. chorobę Parkinsona. Obecnie komórki macierzyste wykorzystywane są w medycynie estetycznej m.in. do przeciwdziałania skutkom procesów starzenia czy w próbach przywrócenia utraconego owłosienia. Jakie możliwości dają lekarzom i pacjentom komórki macierzyste w leczeniu schorzeń ortopedycznych?

Komórki macierzyste (ang. stem cells) czy regeneracyjne są składnikiem każdego żywego organizmu. Spośród innych komórek wyróżnia je możliwość dokonywania nieograniczonej liczby podziałów, dzięki której mają zdolność do samoodnawiania się oraz umiejętność różnicowania się do innych rodzajów komórek. Innymi słowy, komórki macierzyste zachowują się inteligentnie, tj. rozpoznają otoczenie i odtwarzają funkcje lokalnych komórek. To właśnie te cechy sprawiają, że budzą żywe zainteresowanie lekarzy różnych dziedzin. W zależności od źródła pochodzenia komórki dzieli się na embrionalne, płodowe i somatyczne (odpowiednio: zarodkowe, z krwi pępowinowej, w pełni dojrzałe). Źródłem komórek macierzystych dojrzałych jest szpik kostny, krew obwodowa oraz tkanka tłuszczowa. Materiał pobrany od pacjenta poddawany jest rygorystycznej procedurze przygotowawczej, a następnie podawany, m.in. za pomocą iniekcji, do uprzednio wytypowanych miejsc. Jako że są to komórki własne, nie wywołują reakcji alergicznych i nie są odrzucane przez organizm. Dobra tolerancja komórek przez system immunologiczny umożliwia także transplantacje między ludźmi.

O komórkach macierzystych z ortopedą?

Komórki macierzyste obecne są we krwi, której zadaniem jest odżywienie wszystkich tkanek. Jako że takie elementy aparatu ruchu jak chrząstki stawowe, łąkotki, ścięgna i inne nie są narządami mocno ukrwionymi, możliwości oddziaływania na nie komórek regeneracyjnych w sposób naturalny są niewielkie. Stąd ogromne szanse pokłada się w terapii komórkami macierzystymi. Terapia tą metodą należy do grupy metod nieinwazyjnych. Należy jednak pamiętać, że choć wyniki dotychczasowych badań nad terapią komórkami macierzystymi są bardzo obiecujące, to badania te wciąż nie wyszły poza fazę eksperymentów klinicznych. Według broszury sporządzonej na temat mezenchymalnych komórek macierzystych stworzonej przez Clarę Nanz Nogués i Mikey’a Creane’a, opublikowanej na eurostemcell.org, przydatność komórek macierzystych w ortopedii jest wciąż badana. Z rezerwą do terapii komórkami macierzystymi podchodzi dr Longaker ze Stanford Medical Centre, który podkreśla fakt, że wciąż czekamy na wiele odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące zastosowania komórek macierzystych w leczeniu różnorodnych schorzeń.

W ortopedii wykorzystywane są mezenchymalne komórki macierzyste (ang. mesenchymal stem cells, MSCs). Jest to rodzaj komórek należących do tkanek szkieletowych tworzących chrząstki (chondrocyty), kości (osteoblasty) czy tłuszcz (adipocyty). Dotychczasowe doświadczenia lekarzy z tego rodzaju terapią są bardzo optymistyczne i wskazują, że zastosowanie MSCs jest relatywnie bezpieczne – mówi lek. med. Robert Śmigielski, ortopeda i traumatolog z Carolina Medical Center – a komórki te reagują wyłącznie na sygnały struktur dotkniętych schorzeniem lub uszkodzonych oraz wykazują działanie wybiórcze i wysoce trafne.

Działanie komórek macierzystych wykorzystuje się obecnie w leczeniu zmian zwyrodnieniowych stawów, w przewlekłych bólach stawowych oraz urazach i leczeniu rekonstrukcyjnym chrząstek stawowych, łąkotek oraz więzadeł. Terapię komórkami macierzystymi stosuje się również u chorych z przeciążeniami oraz uszkodzeniami mięśni i ścięgien. Komórki stymulują także zrost po złamaniach, zwłaszcza z utrudnionym gojeniem kości oraz wspomagają leczenie zaburzeń wzrostu kostnego.