Jaskra rozwija się powoli i często nie daje żadnych objawów, tymczasem jest to jedna z groźniejszych chorób oczu, która prowadzi do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego oraz zawężenia pola widzenia, a nawet utraty wzroku. Rozpoznanie choroby nie jest proste, dlatego warto sprawdzić, czy nie znajdujemy się w grupie podwyższonego ryzyka powstawania jaskry.

Jaskra (łac. glaucoma) jest chorobą, która atakując nerw wzrokowy, nieodwracalnie niszczy znajdujące się w nim włókna oraz komórki zwojowe siatkówki, a w rezultacie – wpływa na pogorszenie wzroku poprzez zawężenie pola widzenia. Jaskra jest drugą najczęstszą przyczyną ślepoty na świecie. Statystyki poddają, iż w 2002 roku na jaskrę chorowało około 37 milionów osób, przy czym u ponad 12% spośród wszystkich chorych wywołała obuoczną, całkowitą i nieodwracalną utratę wzroku. Szacuje się, iż obecnie na świecie na jaskrę choruje nawet 70 milionów osób, co czyni z jaskry jedną z najczęściej występujących chorobę oczu spośród wszystkich schorzeń, których przebieg może wiązać się z utratą wzroku. W Polsce z powodu jaskry cierpi około 200 tysięcy osób, a kolejne 600 tysięcy jest zagrożone jej powstaniem. Podstawową walką metody z jaskrą jest profilaktyka oraz wczesne rozpoznanie choroby.

Jaskra – czynniki, sprzyjające powstawaniu choroby

Podstawowym czynnikiem ryzyka rozwoju jaskry oraz głównym powodem uszkodzenia nerwu wzrokowego w przebiegu jaskry jest nadmierny wzrost ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Przez długie lata uważano, iż wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe jest jedyną przyczyną powstawania jaskry, z czasem jednak okazało się, iż etymologia choroby jest bardziej skomplikowana. Wśród szczególnie narażonych na powstawanie jaskry są osoby cierpiące na schorzenia natury kardiologicznej, w szczególności na nadciśnienie tętnicze. Ponadto do czynników zwiększających ryzyko zachorowania na jaskrę zaliczamy wady wzroku o znacznym stopniu (nadwzroczność, krótkowzroczność), choroba szczególnie często występuje u krótkowidzów z wadą poniżej 4 dioptrii. Regularne wizyty u okulisty zaleca się osobom, u których jaskra występowała w najbliższej rodzinie, szczególnie u rodziców oraz rodzeństwa.

Bardzo istotnym czynnikiem ryzyka jest także wiek chorego, jaskra objawia się przede wszystkim u osób po 40. roku życia. Nie bez znaczenia jest również rasa – zdecydowanie częściej chorują osoby rasy czarnej. Do silnych czynników ryzyka rozwoju jaskry zaliczamy także małą grubość rogówki oka. Amerykańsko-chińska grupa naukowców przeprowadziła badania na grupie kobiet w wieku powyżej 40 lat – okazało się, iż panie, które stosowały doustne środki antykoncepcyjne miały dwukrotnie częściej diagnozowaną jaskrę, dlatego czynników ryzyka powstawania jaskry należy upatrywać również w hormonalnej antykoncepcji. Ponadto jaskra częściej występuje u osób ze zdiagnozowanym zaburzeniem krążenia obwodowego oraz wysokim stężeniem cholesterolu.

Do czynników ryzyka, które mogą mieć wpływ na powstawanie jaskry zalicza się także przewlekły stres, palenie papierosów oraz nadużywanie alkoholu. Słabszymi czynnikami ryzyka są również migrenowe bóle głowy, cukrzyca i otyłość. W grupie zagrożonych są osoby, które w przeszłości leczyły się  kortykosteroidami oraz spożywają w pokarmie duże ilości glutaminianu sodu. Do pierwotnych czynników występowania jaskry zaliczamy również urazy i choroby gałki ocznej (na przykład retinopatię cukrzycową).

Jak rozpoznać jaskrę?

Jaskra objawia się przede wszystkim ubytkami w polu widzenia. Oprócz stwierdzenia powyższych zaburzeń w widzeniu, koniecznym do zdiagnozowania jaskry jest stwierdzenie charakterystycznych zmian zanikowych tarczy nerwu wzrokowego. Do rozpoznania jaskry stosuje się specjalistyczne badania diagnostyczne – gonioskopię oraz ocenę tarczy nerwu wzrokowego. Konieczne jest wykonanie także pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz badanie pola widzenia. W celu właściwej diagnozy wskazane jest wykonanie badania optycznej tomografii koherencyjnej (SOCT) oraz skaningowej laserowej oftalmoskopii (HRT).